‘Waarom Litouws?’, is de eerste vraag die mensen mij gewoonlijk stellen wanneer ik ze vertel dat ik literair vertaalster Litouws ben. Meteen gevolgd door: ‘Ben je Litouwse?’ Nee, dat ben ik niet en ik heb ook geen familie met banden in dat land. Mijn belangstelling voor het Litouws is vrij spontaan ontstaan.
Op de middelbare school was ik een rasechte alfa: talen met aardrijkskunde en geschiedenis. Geen wiskunde. Een pretpakket, zoals dat werd genoemd. Feit was wel dat het ontbreken van dat ene specifieke vak, de keuze voor een vervolgstudie nogal beperkte. Het zou een taal moeten worden. Maar welke? Frans misschien? We hadden alleen zoveel verschillende leraren gehad dat ik vreesde dat mijn basiskennis tekortschoot. Nee, dan liever een taal waarbij iedereen van nul af aan moest beginnen. Russisch! Dat klopte inderdaad, op één uitzondering na. Er was een jongen die al basiskennis had opgedaan bij de militaire inlichtingendienst. Wij, de overige zeven studenten, begonnen met het alfabet.
Als je destijds Slavische taal- en letterkunde in Groningen studeerde, moest je in de bachelorfase een tweede Slavische taal bestuderen. Ik koos voor het Pools, een beetje willekeurig. Misschien omdat ik een paar jaar daarvoor een Pools correspondentievriendje had gehad.
In de masterfase kwamen er twee bijvakken bij. Aangezien ik geïnteresseerd ben in de overeenkomsten tussen de verschillende Europese talen en de herkomst van woorden, zocht ik een vak dat daarbij aansloot. In Utrecht was het mogelijk om een module ‘Vergelijkende Indo-Europese taalwetenschap’ te volgen. En als je je in dat vak verdiept, krijg je het advies om Litouws te leren. Omdat het Litouws een taal is die nog veel kenmerken heeft bewaard van het oude Indo-Europees, de voorloper van onze moderne Europese talen. Zo gezegd, zo gedaan: Litouws werd mijn tweede bijvak.
Maar ja, wat kon je destijds doen met je kennis van het Litouws in de periode van het IJzeren Gordijn? Je mocht niet eens zonder uitnodiging naar de Litouwse SSR reizen en ik kende er niemand. Ik ging aan de slag als vertaalster van Russische en Poolse octrooien.
En toen viel de muur, werden Polen en Litouwen lid van de EU en de NAVO en reisden er burgers uit Oost-Europa naar Nederland. Ik werd benaderd om allerlei officiële documenten te vertalen: geboortebewijzen, diploma’s, processen-verbaal en ga zo maar door. Interessant? Zeker, maar na een paar jaar wilde ik meer: langere teksten, verhalen, romans. Maar uit welke taal? Russisch, Pools of Litouws? Collega-boekvertalers uit het Russisch waren er al genoeg. Uit het Litouws niet. Ik zou vermoedelijk de enige zijn. Een niche in het literaire landschap. Ik besloot de sprong te wagen.
Dus daarom Litouws.